Τζωρτζ Όργουελ-Πεθαίνοντας στην Καταλωνία

Τζώρτζ Όργουελ, "Πεθαίνοντας στην Καταλωνία", μετάφραση Κλαίρη Καλαϊτζίδου, εκδόσεις Κάκτος

Είχε ειλικρίνεια και αγριάδα και κείνο το συγκινητικό δέος που οι αγράμματοι έχουν για τους υποτιθέμενους ανώτερούς τους. (σελ. 7)

Είναι παράξενο το πόση συμπάθεια μπορείς να νοιώσεις για ένα ξένο. Ήταν σαν να κατάφεραν για μια στιγμή τα πνεύματά μας να γεφυρώσουν το χάσμα της γλώσσας και της παράδοσης και να συναντηθούν  σε μια τέλεια κατανόηση. (σελ. 8)

Ακόμα και οι λούστροι είχαν κολεκτιβοποιηθεί και τα κασελάκια τους ήταν βαμμένα κόκκινα και μαύρα. (σελ. 9)

Δεν είχα αντιληφθεί ότι μεγάλος αριθμός από τους καλοστεκούμενους μπουρζουάδες απλώς κρύβονταν και ότι για την ώρα μεταμφιέζονταν σε προλετάριους. (σελ. 9)

Φαίνεται ότι ακόμα και στην Βαρκελώνα δεν γίνονταν σχεδόν καθόλου ταυρομαχίες σήμερα. Για κάποιο λόγο οι καλύτεροι ταυρομάχοι ήταν όλοι φασίστες. (σελ. 20)

Λίγο αργότερα ωστόσο μια σφαίρα βούιξε κοντά στο αυτί μου μ’ ένα άγριο βόμβο και σφηνώθηκε στον τοίχο πίσω μου. Δυστυχώς έσκυψα! Είχα ορκιστεί ότι δεν θα έσκυβα την πρώτη φορά που μια σφαίρα θα πέρναγε από πάνω μου. Αλλά η κίνηση φαίνεται να είναι ενστικτώδης και σχεδόν όλοι την κάνουν τουλάχιστον μια φορά. (σελ. 27-28)

Σε κάθε βουνοκορφή, είτε δημοκρατική, είτε φασιστική, υπήρχε μια ομάδα από κουρελιάρηδες βρώμικους άντρες που τουρτούριζαν γύρω από τη σημαία τους και προσπαθούσανε να βρούνε τρόπους να ζεσταθούν. (σελ 30)

Έμοιαζε με χειροβομβίδα Μιλς, αλλά ο μοχλός του επικρουστήρα δεν συγκρατιότανε από την ασφάλεια, αλλά από ένα κομμάτι λευκοπλάστη. Έσπαγες την ταινία και ξεφορτωνόσουνα τη χειροβομβίδα όσο μπορούσες πιο γρήγορα. Λέγανε γι’ αυτές τις χειροβομβίδες ότι ήταν «αμερόληπτες». Σκότωναν και αυτόν που τις πέταγε και τον εχθρό. (σελ. 42)

Ένα από τα πιο θλιβερά που διδάχτηκα σε αυτόν τον πόλεμο ήταν πως ο τύπος της Αριστεράς ήταν το ίδιο ψευδολόγος και ανέντιμος όσο και της Δεξιάς. (σελ. 75)

Εδώ στην Αραγωνία βρισκόταν κανείς ανάμεσα σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, που προέρχονταν κυρίως, αν όχι αποκλειστικά, από την εργατική τάξη, που ζούσαν όλοι στο ίδιο επίπεδο και που οι σχέσεις τους είχαν για βάση την ισότητα. Στην θεωρεία ήταν τέλεια ισότητα κι ακόμα και στην πράξη δεν απείχε πολύ από αυτήν. Κατά κάποιο τρόπο θα ήταν αλήθεια να πούμε ότι δοκιμάζαμε μια προκαταβολική γεύση σοσιαλισμού, εννοώντας ότι η δεσπόζουσα νοοτροπία ήταν σοσιαλιστική. Πολλά από τα συνηθισμένα κίνητρα της πολιτισμένης ζωής- σνομπισμός, απληστία, ο φόβος του αφεντικού κ.λ.π.- είχαν απλώς πάψει να υπάρχουν. Η συνηθισμένη διαίρεση σε τάξεις της κοινωνίας είχε εξαφανιστεί σε τέτοιο βαθμό, που θα ήταν αδιανόητος στο μολυσμένο από το χρήμα περιβάλλον της Αγγλίας. Δεν υπήρχε κανείς άλλος εκτός από τους χωρικούς και εμάς (Πολιτοφυλακή) και κανείς δεν ανήκε σε κανένα αφεντικό. Φυσικά τέτοια κατάσταση πραγμάτων δεν μπορούσε να διαρκέσει. Ήταν απλώς μια προσωρινή και τοπική φάση σ’ ένα τεράστιο παιχνίδι, που παίζεται σε όλα τα πλάτη της γης. Αλλά κράτησε αρκετά για να αφήσει τις επιδράσεις του σ’ όποιον την έζησε. Όσο και να έβριζε κανείς τότε, αντιλαμβανόταν αργότερα ότι είχε έρθει σ’ επαφή με κάτι το πρωτοφανέρωτο και πολύτιμο. Είχε ζήσει σε μια κοινότητα όπου η ελπίδα ήταν πιο φυσιολογική κατάσταση από την απάθεια και τον κυνισμό, όπου η λέξη «σύντροφε» σήμαινε συντροφικότητα και όχι προσποίηση και απάτη όπως γίνεται στις περισσότερες χώρες. Ανάσαινε κανείς τον αέρα της ισότητας. Ξέρω πολύ καλά ότι είναι της μόδας τώρα να αρνούνται ότι ο Σοσιαλισμός έχει σχέση με την ισότητα. Σε κάθε χώρα  μια σημαντική μερίδα από καλοντυμένους καθηγητάκηδες και γραφιάδες των κομμάτων ασχολούνται πυρετωδώς να «αποδείχνουν» ότι ο Σοσιαλισμός δεν σημαίνει τίποτα άλλο από έναν προγραμματισμένο κρατικό καπιταλισμό, με ανέπαφο το κίνητρο του κέρδους. Αλλά ευτυχώς υπάρχει επίσης ένα όραμα του Σοσιαλισμού τελείως διαφορετικό. Αυτό, που τραβάει τους απλούς ανθρώπους στο Σοσιαλισμό και τους κάνει πρόθυμους να ριψοκινδυνεύσουν τη ζωή τους γι’ αυτόν, η μυστικιστική ιδέα του Σοσιαλισμού για ισότητα. Για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων, Σοσιαλισμός σημαίνει αταξική κοινωνία ή δεν σημαίνει τίποτα. Και εδώ είναι που μου ήταν πολύτιμοι εκείνοι οι μήνες στην Πολιτοφυλακή. Γιατί οι ισπανικές ομάδες της Πολιτοφυλακής όσο διήρκεσαν ήταν κάτι σαν μικρογραφία αταξικής κοινωνίας. Σ’ εκείνη την κοινότητα όπου κανένας δεν είχε την αγωνία του κέρδους, όπου υπήρχε έλλειψη των πάντων, αλλά κανένα προνόμιο και καμιά δουλοπρέπεια, έβλεπε κανείς ένα προμήνυμα για το πώς θα ήταν τα αρχικά στάδια του Σοσιαλισμού. Και αντί να με απογοητεύσει με προσέλκυσε πιο γερά. Έκανε την επιθυμία μου να δω το Σοσιαλισμό να θριαμβεύει, πιο βαθιά απ’ ότι ήταν πριν. Αυτό ίσως να οφείλεται και στην καλή μου τύχη, που βρέθηκα ανάμεσα σε Ισπανούς. Με την έμφυτη καλοσύνη τους και την πάντα παρούσα επίδραση του Αναρχισμού, θα έκαναν ακόμα και τα αρχικά στάδια του Σοσιαλισμού ανεκτά αν τους δινόταν η ευκαιρία. (σελ 119-120)

Οι πολιτικά συνειδητοποιημένοι άνθρωποι γνώριζαν πολύ περισσότερα για την καταστρεπτική πάλη μεταξύ Αναρχικών και Κομμουνιστών παρά για την πάλη ενάντια στον Φράνκο. (σελ. 127)

Δεν αγαπώ ιδιαίτερα τον εξιδανικευμένο «εργάτη» όπως τον έχουν στο μυαλό τους οι αστοί κομμουνιστές, αλλά όταν βλέπω έναν πραγματικό εργάτη με αίμα και οστά να έρχεται σε σύγκρουση με το φυσικό του εχθρό, τον αστυφύλακα, δεν χρειάζεται να αναρωτηθώ με ποιανού το μέρος είμαι. (σελ. 139)

Όπως και πριν, αν δεν σας ενδιαφέρουν οι πολιτικές διαμάχες και τα κόμματα και υπο-κόμματα με τα μπερδεμένα ονόματα (σαν τα ονόματα στρατηγών σε κινέζικο πόλεμο) παρακαλώ προσπεράστε το κεφάλαιο. Είναι άσχημο να αναγκάζεται να μπαίνει κανείς στις λεπτομέρειες της εσωτερικής πολιτικής των κομμάτων. Μοιάζει σα να βουτάς σε βόθρο. Αλλά είναι απαραίτητο να προσπαθήσουμε να βρούμε την αλήθεια όσο μπορούμε. Αυτή η άθλια διαμάχη σε μια μακρινή πόλη είναι πιο σημαντική απ’ ότι φαίνεται σε πρώτη όψη. (σελ. 165)

Οι αγγλικές εφημερίδες διάδωσαν ότι αυτά τα πλοία πήγαιναν στην Βαρκελώνα «για να προστατεύσουν βρετανικά συμφέροντα», αλλά είναι γεγονός ότι δεν έκαναν καμιά τέτοια κίνηση, δηλαδή δεν κατέβασαν άντρες ούτε και πήραν πρόσφυγες. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι  γι’ αυτό αλλά είναι τουλάχιστον πιθανό, ότι η βρετανική κυβέρνηση, που δεν είχε κουνήσει το δακτυλάκι της για να σώσει την ισπανική κυβέρνηση από τον Φράνκο, θα επενέβαινε αρκετά γρήγορα  για να την σώσει από την ίδια της την εργατική τάξη. (σελ. 170)

Πρέπει να θυμόμαστε ότι η Εθνοφυλακή δεν ήταν αγαπητή στην εργατική τάξη. Εδώ και γενιές η «la guardia» ήταν απλώς εξάρτημα του γαιοκτήμονα και του αφεντικού και η Εθνοφυλακή ήταν διπλά μισητή γιατί την υποπτεύονταν –και με το δίκιο τους- ότι δεν ήταν εντελώς πιστή στην πάλη με τους Φασίστες.

(Στην αρχή του πολέμου η Εθνοφυλακή παντού είχε πάει με το μέρος του πιο δυνατού. Σε αρκετές περιπτώσεις αργότερα (π.χ. Σανταντέρ), η τοπική Εθνοφυλακή είχε προσχωρήσει ομαδικά στους Φασίστες) (σελ. 175)

Με το απολυτήριο στην τσέπη ένιωθα πάλι σαν άνθρωπος και λιγάκι σαν τουρίστας. (σελ. 224)

Το γεγονός ότι είχα υπηρετήσει στην Πολιτοφυλακή του POUM ήταν αρκετό για να βρεθώ στην φυλακή. Δεν έβγαινε τίποτα να πιάνομαι από την αγγλική νοοτροπία, ότι είναι ασφαλής κανείς φθάνει να τηρεί τον νόμο. Στην πράξη ο νόμος ήταν ότι ήθελε να τον κάνει η αστυνομία. (σελ. 232)

Πιστεύω ότι σε μια τέτοια υπόθεση κανείς δεν είναι, ούτε μπορεί να είναι απόλυτα αντικειμενικός. Είναι δύσκολο να είναι βέβαιος για οτιδήποτε, εκτός από ότι είδε με τα μάτια του και συνειδητά ή ασυνείδητα όλοι γράφουμε μεροληπτικά. Αν δεν το έχω πει πριν στο βιβλίο, το λέω τώρα: να προσέχετε τη μεροληψία μου, τα λάθη για γεγονότα και την παραμόρφωση που δημιουργείται μοιραία από το γεγονός ότι είδα μόνο ένα κομμάτι απ’ όσα συνέβησαν. Και να προσέχετε ακριβώς τα ίδια πράγματα, όταν διαβάζετε οποιοδήποτε βιβλίο γι’ αυτήν την περίοδο του ισπανικού πολέμου. (σελ. 253)

Η αλήθεια γίνεται ψέμα μόλις την προφέρει ο εχθρός σου. (σελ. 262)

Τ’ όνομά σου και τα λόγια σου ξεχάστηκαν

Πριν στεγνώσουν τα κόκαλά σου.

Και το ψέμα που σε σκότωσε

Θάφτηκε κάτω από να μεγαλύτερο ψέμα.

Αλλ’ αυτό που είδα στο πρόσωπό σου

Καμιά δύναμη δεν μπορεί να σβήσει

Δεν έχει βρεθεί ακόμα η βόμβα

Που θα καταστρέψει το κρυστάλλινο πνεύμα.