Jose' Saramago-Το ταξίδι του ελέφαντα

Jose' Saramago, "Το ταξίδι του ελέφαντα", μετάφραση: Αθηνά Ψύλλια, εκδόσεις Καστανιώτη.


Πρόσεχε, γιε μου, η επαναλαμβανόμενη κολακεία καταντά αναπόφευκτα μη ικανοποιητική και επομένως πληγώνει όσο και μια προσβολή (σελ. 17).

[...] σκαρφάλωσε με δυσκολία στη ράχη του αλόγου του λοχία και προχώρησε, προσευχόμενος, με φωνή που κι ο ίδιος μετά βίας άκουγε, ένα ατέρμονο πάτερ ημών, παράκληση της ιδιαίτερης εκτίμησής του ειδικά για κείνο που λέει, άφες ημίν τα οφειλήμματα ημών. Το κακό, που υπάρχει παντού, και καμιά φορά βγάζει την ουρά του απ' έξω για να μην έχουμε αυταπάτες για τη φύση του ζώου, έρχεται με την επόμενη φράση, εκεί που λέει πως είναι υποχρέωσή μας ως χριστιανών να συγχωρούμε κι εμείς τους οφειλέτες μας. Και τα δυο μαζί δεν χωράνε, ή το ένα ή το άλλο, γρύλιζε ο αγωγιάτης, αν ο ένας συγχωρεί κι ο άλλος δεν πληρώνει, τότε ποιο είναι το όφελος της συναλλαγής, αναρωτιόταν. (σελ. 46).

Ε λοιπόν, δυο άντρες που πρέπει να βαδίζουν μαζί για δυο ή τρεις ώρες απανωτές, ακόμα κι αν φανταστούμε πως έχουν μεγάλη επιθυμία για επικοινωνία, θα καταλήξουν μοιραία, αργά ή γρήγορα, να πέσουν σε αμήχανες σιωπές κι ίσως ακόμα να μισηθούν. Κάποιοι απ' αυτούς ίσως να μη σταθούν ικανοί ν' αντισταθούν στον πειρασμό να πετάξουν τον άλλον απ' την όχθη. Έχουν δίκιο λοιπόν όσοι λένε πως το τρία το θέλει κι ο θεός, είναι ο αριθμός της ειρήνης, ο αριθμός της ομόνοιας. Ανα τρεις τουλάχιστον ο καθένας θα μπορεί να σωπάσει για μερικά λεπτά χωρίς να χτυπάει στο μάτι. Το πρόβλημα είναι αν ένας απ' όλους αρχίσει να σκέφτεται να εξολοθρεύσει τον άλλο για να του μείνουν οι προμήθειες και καλέσει τον τρίτο να συνεργαστούν στην κατακριτέα πράξη, κι εκείνος του απαντήσει, με λύπη, Δεν μπορώ, έχω υποσχεθεί να βοηθήσω να σκοτώσουμε εσένα. (σελ. 95).

Κρίμα. Είμαστε, όλο και περισσότερο, τα ελαττώματα που έχουμε, και όχι τα προτερήματά μας. (σελ. 112).

Και τι περιμένετε, πανοοσιότατε, από μένα, Να φέρεις τον ελέφαντα στην πόρτα της βασιλικής και να τον κάνεις να γονατίσει, Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω, Να προσπαθήσεις, Φαντάζεστε, πανοσιότατε, να φέρω ως εκεί τον ελέφαντα κι αυτός ν' αρνηθεί να γονατίσει, παρότι δεν καταλαβαίνω καλά αυτά τα θέματα, υποθέτω πως χειρότερο κι απ' το να μη γίνει θαύμα είναι να βρεθούμε μ' ένα αποτυχημένο θαύμα, Ποτέ δεν είναι αποτυχημένο αν υπάρχουν μάρτυρες, Και ποιοι θα είναι αυτοί οι μάρτυρες, Κατά πρώτον, ολόκληρη η εκκλησιαστική κοινότητα της βασιλικής και όσους διαθέσιμους χριστιανούς καταφέρουμε να συγκεντρώσουμε στην είσοδο του ναού, κατά δεύτερον, η δημόσια γνώμη που, όπως γνωρίζουμε, είναι ικανή να πάρει όρκο για κάτι που δεν είδε και να επιβεβαιώσει αυτό που δεν ξέρει, Και, επιπλέον, να πιστέψει σε θαύματα που δεν συνέβησαν ποτέ, ρώτησε ο μαχούτ, Αυτά είναι και τα πιο νόστιμα, έχουν μπελά μέχρι να τα ετοιμάσεις, αλλά η προσπάθεια που απαιτούν συνήθως ανταμείβεται , εξάλλου ανακουφίζουμε τους αγίους μας από την παραπάνω ευθύνη, και το θεό, Το θεό ποτέ δεν τον ενοχλούμε για να κάνει θαύματα, πρέπει να σεβόμαστε την ιεραρχία, το πολύ να ανατρέξουμε στην παναγία, που είναι επίσης προικισμένη με θαυματουργά ταλέντα, Δεν ξέρω αν είναι η ιδέα μου, είπε ο μαχούτ, αλλά στην καθολική σας εκκλησία κυκλοφορεί πολύς κυνισμός, Ίσως, αλλά αν σου μιλώ με τόση ειλικρίνεια, απάντησε ο ιερέας, είναι για να καταλάβεις ότι στ' αλήθεια χρειαζόμαστε αυτό το θαύμα, αυτό η οποιοδήποτε άλλο, Γιατί, Γιατί ο λούθηρος, έστω και νεκρός, εξακολουθεί να κάνει μεγάλη ζημιά στην αγία θρησκεία μας, οτιδήποτε μπορεί να μας βοηθήσει να ελαττώσουμε τον αντίκτυπο της προτεσταντικής κατήχησης είναι καλοδεχούμενο [...] (σελ. 144).

[...] σκέφτεται πως, παρά την υπερπληθώρα θεών, ημίθεων και δαιμονίων, που τα κατακλύζει, είναι πολύ λιγότερες οι προκαταλήψεις στα μέρη όπου γεννήθηκε απ' ότι σ' αυτή την πλευρά της πολιτισμένης και χριστιανικής ευρώπης, που έχει φτάσει ν' αγοράζει στα τυφλά μια τρίχα ελέφαντα και να πιστεύει ευλαβικά στις μπούρδες του πωλητή. Να καταντάς να πληρώνεις για τα ίδια σου τα όνειρα, μεγαλύτερη απελπισία δεν υπάρχει. (σελ. 148).

Μαχουτ, Μάλιστα, κύριε, μαχούτ είναι το όνομα που δίνουν σ' αυτούς που οδηγούν τους ελέφαντες, Αφού είναι έτσι, τότε ο καρχηδόνιος σταρτηγός θα πρέπει να είχε μαχούτ στο στρατό του, Δεν θα πήγαινε πουθενα με τους ελέφαντες χωρίς κάποιον να τους οδηγεί, Τους πήγε μέχρι τον πόλεμο, Τον πόλεμο των ανθρώπων, Αν το καλοσκεφτούμε, δεν υπάρχει και άλλος. Ο άνθρωπος ήταν φιλόσοφος. (σελ. 162).

Έκανα ό,τι μπόρεσα, κύριέ μου, γι' αυτό είμαι ο μαχούτ. Αν όλοι οι άνθρωποι έκαναν ό,τι μπορούσαν, ο κόσμος θα ήταν σίγουρα καλύτερος. (σελ. 191).